W minioną środę, tj. 29 października, nasi uczniowie wyruszyli na niezwykły spacer po dzielnicy. Inspiracją do tego wydarzenia były rozmowy z Radkiem – uczniem klasy ósmej i pasjonatem historii, który z wielkim zaangażowaniem zgłębia dzieje naszego regionu.
Radek rozpoczął swoją terenową lekcję od opowieści o budynku dawnej Szkoły Powszechnej, stojącym naprzeciwko naszej szkoły. Wzniesiono go w 1900 roku (data ta wciąż widnieje na szczytowej ścianie obiektu) na potrzeby patronackiego osiedla w Ostrowach – Niemcach. Fundatorem szkoły był Zarząd Warszawskiego Towarzystwa Kopalń Węgla i Zakładów Hutniczych, a jej projekt prawdopodobnie wyszedł spod ręki warszawskich architektów Franciszka Lilpopa i Karola Jankowskiego.
Kolejnym punktem naszej wędrówki był stary kościół przy ulicy Starzyńskiego. Mieścił się on w dawnej sali kina „Zagłoba”. Wraz z rozwojem dzielnicy w 1935 roku utworzono tu oddział parafii Porąbka. Pod koniec lat 80. rozpoczęto budowę nowego, większego kościoła, a ostatnią mszę w starym budynku odprawiono w 1991 roku. Dziś obiekt niestety popada w ruinę i grozi zawaleniem, lecz dla wielu nauczycieli stanowi miejsce pełne wspomnień o przyjmowanych tu sakramentach.
Spacerując dalej, dotarliśmy do dawnej Fabryki Lajnera przy ul. Metalowej. Przed wojną budowano tam i naprawiano wozy do przewozu węgla oraz wykonywano usługi dla lokalnego przemysłu. W czasie okupacji Niemcy uruchomili w niej odlewnię, a po wojnie produkowano m.in. wyżymaczki do pralek i drobne elementy metalowe. Po 1989 roku próbowano rozpocząć produkcję powozów na eksport do Niemiec, jednak przedsięwzięcie nie przyniosło oczekiwanych rezultatów. Dziś fabryka niestety znajduje się w złym stanie technicznym.
Kolejnym przystankiem była ulica Klubowa, na której wznosi się piękny budynek w stylu zakopiańskim – dawna gospoda, zbudowana w latach 1902–1903 również z inicjatywy Zarządu Warszawskiego Towarzystwa Kopalń Węgla i Zakładów Hutniczych. Jej projektantami byli Franciszek Lilpop i Kazimierz Jankowski. Budynek, doskonale zachowany i odrestaurowany, do niedawna pełnił swoją pierwotną funkcję – odbywały się w nim przyjęcia, a na piętrze znajdowała się część hotelowa. Dzięki trosce poprzednich właścicieli zachowały się oryginalne drewniane stropy, stolarka, piece kaflowe i elementy wystroju wnętrz. Obecnie obiekt ma nowego właściciela, więc nie mogliśmy zajrzeć do środka.
Ulica Klubowa to także urokliwe domy urzędnicze, w których niegdyś mieszkali pracownicy kopalni. W jednym z nich mieszkał pan Mackiewicz z rodziną.
Nasz czternastoletni przewodnik poprowadził nas następnie pod pomnik z pięcioramienną gwiazdą – zbiorową mogiłę żołnierzy Armii Czerwonej, poległych w okolicy w styczniu 1945 roku. Na tablicy widnieją ich nazwiska i daty urodzenia. W ciszy uczciliśmy pamięć poległych.
Kilkanaście kroków dalej zatrzymaliśmy się przy budynku dzisiejszego Przedszkola Miejskiego nr 31 przy ul. Gałczyńskiego. Powstał on w latach 1892–1893 jako zakład leczniczy dla mieszkańców górniczej osady Niemce. Na parterze znajdowały się sale chorych, gabinety lekarskie i sanitariaty, a na piętrze – dwa mieszkania prywatne. W podziemiach urządzono kuchnię, magazyn żywności, magiel i pokoje dla służby.
Idąc dalej, mijaliśmy kolejne zabytkowe budynki – w jednym z nich mieściła się niegdyś apteka. Radek opowiadał o dawnych czasach z taką swobodą i pasją, jakby oglądał te wydarzenia wczoraj. Wszyscy słuchali z zainteresowaniem, a pani Dorota czuwała nad poprawnością historyczną.
Nasza trasa prowadziła dalej przez las, gdzie Radek wskazał miejsce dawnego szybu „Dorota” i pozostałości kopalnianych zabudowań. Droga zakończyła się na cmentarzu, gdzie czekała na nas pani Krystyna Narska – emerytowana nauczycielka języka rosyjskiego, która już po raz trzeci oprowadza naszych uczniów po ostrowieckiej nekropolii. Tym razem jej opowieści wysłuchało wyjątkowo liczne grono uczestników. Po wspólnej modlitwie, zapaleniu zniczy i chwili ciszy dla zmarłych grupa ruszyła pod pomnik rodziny Mackiewiczów, a wolontariusze tradycyjnie rozpoczęli porządkowanie opuszczonych grobów dzieci.
Ten dzień przyniósł wszystkim uczestnikom wiele wiedzy, wzruszeń i radości. Nawet pogoda sprzyjała naszej wędrówce.
Serdecznie dziękujemy pani Krystynie Narskiej za poświęcony czas i nieustanne inspirowanie młodych ludzi do pielęgnowania tradycji, szacunku i wrażliwości. Dziękujemy również Radkowi Góralskiemu – naszemu młodemu przewodnikowi, którego ogrom wiedzy i pasja naprawdę imponują.
Podziękowania kierujemy także do wolontariuszy za ich zaangażowanie i dbałość o każdy detal podczas porządkowania mogił oraz do wszystkich uczniów za uważne słuchanie i wzorową postawę. Mamy nadzieję, że to dopiero początek naszych wspólnych wędrówek z historią.
Dorota Adamczyk
Aleksandra Stroińska
Bożena Błaszkiewicz
Aleksandra Kemona
ks. Patryk Kucharski
Powiązane zdjęcia:
